[LMS 2025] Tổng kết Toạ đàm trực tuyến “Thế chấp quyền tài sản nhằm bảo đảm giao dịch vay vốn”

Thuộc khuôn khổ Chuỗi sự kiện về Quản trị Pháp lý doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh 2025 (LMS 2025), Toạ đàm trực tuyến “Thế chấp quyền tài sản nhằm bảo đảm giao dịch vay vốn” tập trung thảo luận chuyên sâu về việc sử dụng quyền tài sản làm đối tượng thế chấp.

Toạ đàm được triển khai dưới sự dẫn dắt của TS. Hà Công Anh Bảo - Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương, Trọng tài viên VIAC cùng sự tham gia trao đổi của các diễn giả: LS. Nguyễn Tiến Lập - Luật sư điều hành cấp cao Văn phòng Luật sư NHQuang và Cộng sự, Trọng tài viên VIAC và LS. Trương Thanh Đức - Giám đốc Công ty Luật TNHH ANVI, Trọng tài viên VIAC, thu hút sự theo dõi của hơn 100 đại biểu.

Mở đầu, TS. Hà Công Anh Bảo - Trưởng Khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương, Trọng tài viên VIAC có phần trao đổi dẫn đề, làm rõ tiêu chí pháp lý của quyền tài sản được phép dùng làm tài sản bảo đảm. Theo Bộ luật Dân sự, quyền tài sản có thể thế chấp phải thỏa mãn ba điều kiện: thuộc quyền sở hữu hoặc quyền định đoạt hợp pháp của bên thế chấp; có thể định lượng, định giá bằng tiền; và có khả năng chuyển giao cho bên nhận thế chấp. TS. Bảo nhấn mạnh sự khác biệt giữa quyền tài sản hiện có, như quyền đòi nợ đã phát sinh, và quyền tài sản hình thành trong tương lai, như quyền khai thác lợi nhuận từ dự án bất động sản đang xây dựng. Theo TS. Bảo, đây là một điểm đặc biệt quan trọng bởi các quyền hình thành trong tương lai thường tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn và đòi hỏi biện pháp kiểm soát chặt chẽ từ phía bên cho vay nói chung và đặc biệt là các ngân hàng.

Các chuyên gia tham gia trao đổi cũng đưa ra quan điểm về thực tiễn thế chấp quyền tài sản trong giao dịch vay vốn. Theo đó, LS. Trương Thanh Đức cho biết, trên thực tiễn, các doanh nghiệp đã sử dụng nhiều loại quyền tài sản khác nhau để thế chấp. Phổ biến nhất là quyền đòi nợ, các khoản phải thu, quyền yêu cầu thanh toán khác; quyền khai thác, quản lý dự án đầu tư; quyền cho thuê, cho thuê lại; quyền hưởng hoa lợi, lợi tức, lợi ích khác từ hợp đồng; quyền được bồi thường thiệt hại. Một số trường hợp khác như quyền sở hữu trí tuệ hay quyền góp vốn cũng được đề cập, tuy nhiên ít được chấp nhận hơn do khó khăn trong việc định giá và xử lý khi phát mại. Các diễn giả cũng lưu ý đến xu hướng mới là thế chấp tài sản số, như dữ liệu, phần mềm hoặc quyền khai thác nền tảng, nhưng khung pháp lý hiện nay vẫn chưa rõ ràng, khiến việc phát mại những tài sản này trở thành một thách thức lớn.

Các rủi ro pháp lý và vướng mắc khi thế chấp quyền tài sản cũng được các chuyên gia phân tích kỹ lưỡng. Theo LS. Nguyễn Tiến Lập, doanh nghiệp thường gặp khó khăn trong việc mô tả rõ ràng đối tượng thế chấp, điều này dễ dẫn đến tranh chấp khi xử lý. Một số quyền tài sản còn bị pháp luật hạn chế chuyển nhượng, ví dụ quyền sử dụng đất thuê trả tiền hàng năm hay quyền khai thác tài nguyên. Ngoài ra, tranh chấp còn có thể phát sinh khi một quyền tài sản bị đem thế chấp nhiều lần hoặc khi có tranh chấp về quyền sở hữu. Ngay cả khi hợp đồng hợp pháp, việc phát mại quyền tài sản, đặc biệt là quyền sở hữu trí tuệ hoặc tài sản vô hình, cũng không dễ dàng thực hiện. Vì vậy, các chuyên gia khuyến nghị cần soạn thảo hợp đồng bảo đảm chi tiết, đăng ký giao dịch bảo đảm đầy đủ và kết hợp thêm các biện pháp bảo đảm khác để giảm thiểu rủi ro. Ở góc độ tranh chấp, TS. LS. Lập cũng chỉ ra nhiều tình huống phát sinh từ thực tế như tranh chấp quyền đòi nợ, tranh chấp quyền khai thác dự án hay tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ. Cùng với đó, LS. Đức cũng phân tích các phương thức giải quyết tranh chấp bao gồm thương lượng, hòa giải, trọng tài và tòa án. Trong đó, ông Đức cho rằng trọng tài thương mại được đánh giá cao nhờ tính linh hoạt, bảo mật và khả năng thi hành phán quyết, đặc biệt phù hợp với tranh chấp thương mại phức tạp; theo đó, doanh nghiệp được khuyến nghị nên dự liệu điều khoản giải quyết tranh chấp ngay trong hợp đồng bảo đảm để tránh bất lợi khi phát sinh tranh chấp.

Phần hỏi – đáp với doanh nghiệp diễn ra sôi nổi, tập trung vào những vấn đề thực tế như việc xử lý quyền tài sản khi khách hàng phá sản, khả năng thế chấp phần mềm hoặc dữ liệu, và cơ chế bảo vệ bên nhận thế chấp khi quyền đòi nợ bị tranh chấp. Các diễn giả đã đưa ra nhiều phân tích thực tiễn, nhấn mạnh vai trò của hợp đồng rõ ràng, thủ tục đăng ký minh bạch và lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp phù hợp.

Kết thúc chương trình, TS. Hà Công Anh Bảo tổng kết bốn điểm chính: cần khung pháp lý rõ ràng hơn về quyền tài sản được phép thế chấp; chuẩn hóa cơ chế định giá và đăng ký giao dịch bảo đảm; khuyến khích khai thác tài sản số và sở hữu trí tuệ nhưng phải đi kèm quản trị rủi ro; và cuối cùng là tăng cường cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả, trong đó trọng tài được xem là lựa chọn chiến lược cho doanh nghiệp.